هامون احیا می‌شود.» این بهترین خبر برای هامون نشینان است. احیای هامون تا پیش از ورود رئیس‌جمهور افغانستان به ایران البته رؤیایی دست نیافتنی بود.

«هامون احیا می‌شود.» این بهترین خبر برای هامون نشینان است. احیای هامون تا پیش از ورود رئیس‌جمهور افغانستان به ایران البته رؤیایی دست نیافتنی بود.

اما قول مساعد محمد اشرف غني احمد زي كه يكشنبه گذشته در راس هيأت بلندپايه‌اي به ايران آمده بود اميد براي احياي پايدار هامون را صدچندان كرد.

احياي هامون در گرو حقابه‌اي است كه طي 15سال گذشته از اين تالاب دريغ شده است، اكنون اما رئيس‌جمهور افغانستان مي‌گويد كه كشورش آماده همكاري براي احياي هامون است.

احمد زي يكشنبه شب گذشته در ديدار با ابتكار، رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست با تأكيد بر ضرورت همكاري‌هاي زيست‌محيطي ميان 2كشور گفت كه اين همكاري به‌ويژه درخصوص احياي تالاب‌هاي بين‌المللي هامون به‌دليل تأثيري كه بر شرايط زيست‌محيطي و معيشتي مردم بومي دارد، بسيار حائز اهميت است.

رئيس‌جمهور افغانستان با اعلام آمادگي كشورش براي آغاز مطالعه و بررسي علل خشك شدن هامون و همچنين چگونگي احيا و برگشت آن به شرايط گذشته، تأكيد كرد: در اين مسير، بهره‌گيري از تجارب نهادهاي بين‌المللي و ظرفيت سازمان‌هاي مردم نهاد ضروري است.

رئيس دولت افغانستان خواستار تشكيل كارگروه تخصصي به‌صورت مشترك از 2كشور شد تا اقداماتي را كه 2كشور ايران و افغانستان بايد به‌صورت ضرب الاجل براي جلوگيري از تخريب بيشتر تالاب‌هاي بين‌المللي هامون انجام بدهند تهيه و تدوين شود و آن را براي اجرا به 2كشور ارائه كند. وي تحقيق در مورد گونه‌هاي گياهي و جانوري منطقه و نحوه حفاظت از آنها، همچنين تهيه نقشه راه نجات هامون با تكيه بر برنامه‌ريزي كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت را از ديگر اقداماتي برشمرد كه بايد توسط اين كارگروه تخصصي صورت گيرد.

رئيس‌جمهور افغانستان گفت: در تلاش است تا با ايجاد ظرفيت‌هاي لازم به‌منظور حفاظت از محيط‌زيست افغانستان، با تهديدات زيست‌محيطي مقابله كند.

• پيشينه

بيش از 15سال است كه هامون خشك شده و اين تالاب كه روزگاري ايستگاه زمستان‌گذراني 186گونه پرنده مهاجر بود، امروز به بياباني به وسعت 570هزار هكتار تبديل شده است.

خشك شدن هامون، نابودي اشتغال هزاران هزار خانوار و مهاجرت ناگزير آنها به مناطق ديگر را نيز در پي داشته است. علاوه براين، اين تالاب كه در زمان پرآبي منشا حيات بود اكنون به يكي از كانون‌هاي ريزگرد تبديل شده و بر آلودگي‌هاي زيست‌محيطي استان دامن زده است.

كارشناسان همواره تأكيد كرده‌اند كه حيات هامون در گرو حقابه‌اي است كه افغان‌ها راه برآن بسته‌اند، اين درحالي است كه 400هزار هكتار از اراضي هامون در خاك ايران و 170هزار هكتار آن در افغانستان قرار دارد. حجم آب موجود درهامون‌هاي سه‌گانه (صابري، هيرمند و پوزك) كه به هامون شهرت دارند در روزگار پرآبي، بالغ بر 10ميليارد مترمكعب بود اما اكنون از آن درياي پهناور جز بيابان برهوت چيزي برجاي نمانده است. طبيعي است كه اين وضعيت ناگوار نه‌تنها بر زندگي هامون نشينان و منطقه سيستان اثر منفي دارد بلكه تبعات ناگوار آن مناطق همجوار سيستان را هم در بر مي‌گيرد؛ كما اينكه افغان‌ها هم از گردوغبارناشي از خشك شدن هامون در امان نيستند.

• وعده مسئولان براي احياي هامون

چهارم دي‌ماه سال92 ابتكار، رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست به همراه وزير نيرو در رأس هيأتي براي رسيدگي به وضعيت هامون به سيستان و بلوچستان سفر كرد و پس از بازديد از هيرمند و تالاب هامون گفت كه زندگي به هامون برمي‌گردد و دوباره شاهد حضور مردم براي امرار معاش در اين منطقه خواهيم بود.

چيت‌چيان، وزير نيرو هم كه ابتكار را همراهي مي‌كرد همزمان از تشكيل كارگروه نجات درياچه هيرمند خبرداد و گفت كه وزارت نيرو براي نجات هامون از هيچ كوششي دريغ نمي‌كند. اين وعده و وعيدها در حالي اعلام مي‌شد كه بنا بر اعلام هواشناسي در سال91 تنها 30ميلي‌متر باران در سيستان وبلوچستان باريده و اسفبارتر از آن اينكه اين ميزان در سال92 به نصف كاهش يافته بود. همزمان با اين اظهارات، كارشناسان با درنظر گرفتن وضعيت موجود نجات هامون را در گرو تأمين حقابه آن از سوي دولت افغانستان اعلام كرده و يادآور شدند مادامي كه حقابه هامون تأمين نشود مشكل هامون برطرف نمي‌شود.

گري‌لوئيس، نماينده مقيم برنامه توسعه سازمان ملل متحد در ايران هم كه سال92 و بعد از سفر ابتكار به سيستان و بلوچستان سفر كرده بود، بعد از بازديد از هامون و گفت‌وگو با مردم محلي در جمع خبرنگاران گفت كه با استفاده از ظرفيت‌هاي سازمان ملل مي‌توان بستري مناسب براي مذاكره و همكاري ايران با افغانستان ايجاد كرد.

گري لوئيس درباره وضعيت اسفبار هامون و اثرات نامطلوب آن روي ساكنان منطقه به‌صراحت اعلام كرد: «هرچند مسئله مواد‌مخدر براي همه اقوام و كشورها يك مسئله امنيت بشري محسوب مي‌شود، ولي آن چيزي كه من امروز در سيستان ديدم حتي مي‌تواند تهديد امنيت بشري بزرگ‌تري داشته باشد؛ چيزي كه بر اثر فقدان آب در اين منطقه حاكم شده است.»

• انتظار از مسئولان ديپلماسي كشور براي پيگيري حقابه هامون

براساس قرارداد فيمابين ايران و افغانستان، دولت افغانستان ملزم به رهاسازي‌ 26مترمكعب آب در هر ثانيه براي ورود به هامون است، اما نه‌تنها از رهاسازي اين ميزان حقابه‌خودداري شده كه با ايجاد سدها و انسداد بندهاي خاكي روي رودخانه هيرمند راه ورود آب بر ‌هامون به‌طور كامل بسته شده است. اكنون با قول مساعد رئيس‌جمهور افغانستان براي احياي هامون، انتظار مي‌رود كه مسئولان ديپلماسي كشور با جديت تأمين حقابه هامون را دنبال كنند تا نشاط و زندگي به هامون و هامون‌نشينان بازگردد./همشهری