قیام19بهمن1330سیستان یکی از رخدادهای بزرگ تاریخ سرزمین مان می باشد وبرای سیستانیهادر اقصی نقاط دنیا این رخداد دارای ارزش واهمیت می باشد.

قیام19بهمن1330سیستان یکی از رخدادهای بزرگ تاریخ سرزمین مان می باشد وبرای سیستانیهادر اقصی نقاط دنیا این رخداد دارای ارزش واهمیت می باشد به همین مناسبت به سراغ محمدآذری مدیر مسول روزنامه گلستان نو و محقق فرهنگ عامه سیستان و مدیر بنیادنیمروز رفتیم و با ایشان گفتگویی انجام دادیم که خلاصه ی آن از نظرتان خواهد گذشت.

محمدآذری با اشاره به رخدادهای مهم تاریخی در فرایند یک تاریخ وحرکت های اجتماعی گفت: در تاریخ هر جامعه ومردمی بی شک روزهایی هستند که بعنوان نقطه عطف وتکیه گاه به آن نگاه می شود در تاریخ پر فراز وفرود مردم سیستان نیز رخدادهای بزرگی وجود دارد که ریشه در باورها واندیشه ها وهمچنین سبک زندگی وارزشهای حاکم برآن مردم دارد.مردمانی که هیچگاه زیر بار استکبار واستعمار نرفتند. از مبارزات سیستانیها در شاهنامه که به کرات در خصوص روحیه شجاعت, وطن دوستی وبیگانه ستیزی سیستانیان دادسخن رانده است که نمونه بارزش ازمبارزه واستقامت در برابر ضحاک گرفته تا بیگانه ستیزی ایشان در قیام یعقوب لیث صفارسیستانی؛از قیام 19بهمن 1330زابل گرفته تاحضور شیران زابل در هشت سال دفاع مقدس مردم ایران اسلامی و..به اثبات می رساند که اگر گزند و اسیبی به مرزهای وطن در غرب وجنوب هم محتمل باشد سیستانی در شرق آرام نمی نشیند وبا نثار جان ودارایی خویش به ادای دین در برابر ارزشهای مردمان هموطنش می پردازد.

محقق فرهنگ عامه وتاریخ پژوه سیستانی در خصوص قیام19بهمن1330سیستان و ریشه های تاریخی آن خاطر نشان کرد: قیام نوزده بهمن سیستان در نگاه داورانه تاریخی یکی از فرازهای زندگی مردم ایران و سیستان است که کمتر به آن پرداخته شده و از سوی متولیان نیز دیده نشد اما این جریان دادخواهانه هیچگاه از جوشش نایستاد.ه است ودر درازنای این سالهای پس از خیزش تاپیروزی انقلاب اسلامی ایران در جریان بوده است. وی افزود:در دهه سی کشورمان، تکاپوها و کشمکش‌های پیدا و پنهان فراوانی برای کنترل مراکز قدرت در جریان بود.

در این روزگاردکتر محمد مصدق و آیت‌الله کاشانی با دیدگاه‌هایی متفاوت اما تا حدودی همسو دغدغه و تلواسه‌های ملی و دینی مردم را نمایندگی می‌کنند و از دیگر سو حاکمیت پهلوی در اندیشه ایجاد اقتدار با کنترل همه مراکز قدرت و تصمیم گیری داشت این درحالیست که به دلایل متعددتاریخی از جمله قراردادهای گلداسمید ومک ماهون وتوطئه انگلیسی ها وبی کفایتی دولت مرکزی در احقاق حق مردم ایران وبخصوص در موضوع حکمیت وجدایی بخش هایی از مام وطن در شرق ؛سیستانیها و سیستان این روزگار زخمی سربلند دوران‌هاست که رنجور و دردمند از جداسازی‌ها و مرزبندی‌ها و هویت سازی‌های استعماری است.به ویژه این‌که بازیگران و نقش‌آفرینان این نمایش استعماری در کالبد فرزندانشان هنوز در سیستان حضور و نفوذ دارند و تا این تاریخ که نوزدهم بهمن ماه ۱۳۳۰است، ۱۶دوره انتخابات فرمایشی بدون نگاه به رأی و نظر مردم در سیستان انجام شده و در خلال این دوره‌ها شخصی به نام محمدعلی منصف دایی اسدالله علم، ۹دوره نماینده مردم سیستان و امیرحسین خزیمه علم سه دوره و اسماعیل خزیمه همه از بازماندگان خلف بازیگران و نقش‌آفرینان طرح‌های استعماری انگلیس در منطقه هستند که اینک تا دربار حکومت پهلوی نیز رخنه کرده‌اند.حضور این افراد پاشیدن نمک بر زخم‌های کهنه سیستان بود. سیستانی که کینه روزگاران تلخ  وتکه تکه شدن سرزمین ولگدمال شدن غرور میهنی اش را در سینه داشت اما همیشه تاریخ همسو با یک میراث کهن، اسطوره امید و رهایی را هیچ‌گاه رها نکرده و چشم انتظار زمان مناسبی بود که اینک در کل کشور از حضور دکتر محمد مصدق و آیت‌الله کاشانی ایجاد شده بود وسیستانیها دل به این شرایط جدید بسته بودند که شاید بتوانند در داشتن حق تعیین سرنوشت سیاسی خویش نقش ایفا کنند واز مسیر انتخابات وفضای باز سیاسی نسبی که ایجادشده بود بتوانند نماینده واقعی خود را روانه مجلس کنند..واز این رهگذر به بیان دردها ومطالبات حقیقی خویش بپردازند.

محمدآذری محقق تاریخ وفرهنگ سیستان افزود:با آن گذشته ای که ذکر شد وانتخابات های فرمایشی وتحمیلی اکنون انتخابات دوره هفدهم مجلس در پیش رو بود و امیرحسین خزیمه تنها کاندیدای حکومتگرانی بود که نگاهشان به مردم توهین‌آمیز بود و آن‌ها را پا برهنه می‌خواندند.بعنوان مثال:فرماندار وقت در یک جلسه , مردم را مشتی پابرهنه می‌خواند و جالب آنکه چون سیستانیها مردمانی رک وراست ونترس هستند وحرف حق را هرکجا باشند ولو بر زیانشان می گویند؛در همان جلسه از یکی از بزرگان منطقه جواب می‌شنود که اگر مردم پابرهنه‌اند برای این است که کفش‌هایشان پای شما و کارگزاران شماست.

مدیر بنیادنیمروزبا اشاره به شرایط سیاسی کشور در ان زمان وتیزبینی زابلیها در درک شرایط گفت: در شرایطی که در مرکز کشور همسویی خاصی بین مرحوم آیت ا..کاشانی ومرحوم دکتر مصدق شکل گرفته بود ویک چهره ملی با یک چهره دینی برای مطالبه حق مردم به اشتراک نظر نسبی رسیده بودند در سیستان که کیلومترها از مرکز فاصله داشت وبا توجه به اوضاع فرهنگی آن روز کشور وعدم حضور رسانه ها ,اطلاع رسانی ناچیز وفقرفرهنگی در اقصی نقاط کشورو..قاعدتا باید شرایط به گونه ای دیگر باشد ولی مردم باهوش سیستان نیز با اشتراک نظر بین مرحوم آیت ا..شریفی ومرحوم سردار محمدرضاخان پردلی به نقطه ای تقریبا شبیه هماهنگی های تهران رسیده بودند.(اشتراک نظربین یک چهره ملی ویک چهره دینی برای احقاق حق مردم) محمداذری افزود: مردم با حضور در خانه سردار محمدرضا خان پردلی که از افراد خوشنام و دارای نفوذ اجتماعی بود، خواستار کاندیداتوری وی و شرکت فعال در سرنوشت خویش می‌شوند اما به رأی و نظر سردار پردلی مردم به آیت‌الله شریفی(ره) از علمای نیک‌منش و مورد اعتماد مردم، و نام آشنا در جوامع مذهبی کشور مراجعه می‌کنند.(زندگینامه وشرح حال آیت ا..شریفی(ره) ومحمدرضاخان پردلی(ره) در سایت نیمروزانلاین)وحدت رویه آگاهانه و فراگیر مردم سیستان و مطالبه حق سرنوشت که سال‌ها توسط عمله استبداد از مردم گرفته شده بود و مراجعه گسترده  مردم به خانه آیت‌الله شریفی ایشان را در برابر تکلیفی دینی برای پذیرش قرار داد و پس از این مرحله رویارویی بزرگ مردم و حکومتگران و علمیون در سیستان آغاز شد.

 

اسناد و مدارک بر جای مانده از تلگراف‌های فراوان مردم به دکتر مصدق و آیت‌الله کاشانی به نیکی نشان دهنده خواست اجتماعی مردم از برگزاری یک انتخابات سالم است مردمی که تنها به مکاتبه ختم نمی‌شود بلکه نمایندگانی را هم به تهران می‌فرستند تا با دولت و آیت‌الله کاشانی مذاکره کنند. نکته جالب وحائز اهمیت اینکه یکپارچگی و یک‌نوایی مردم و رهبرانشان برای خواست برحق خویش روسای شهربانی زابل و زاهدان را وادار کرد که در تلگراف‌هایی به ناعادلانه بودن روند انتخابات سیستان اشاره و تلویحا اعلام خطر کنند.در این مرحله برای فریب مردم یا برای نشان دادن اینکه حرف مردم سیستان را شنیدیم در نتیجه فرماندار وقت با شخص دیگری به نام کوثر جابه‌جا می‌شود اما او نیز در جبهه وابستگان دربار واستعمارانگلیس قرار می‌گیرد و بدون توجه به تحصن مردم در تلگرافخانه، اعضای اجرایی و هیئت نظارت را یک‌جانبه بر می‌گزیند و حتی پا فراتر گذاشته و با دستور بازداشت حسین تاج‌محمدی یکی از نمایندگان اعزامی مردم به تهران در روز قبل از انتخابات، به آتش خشم مردم دامن می‌زند.اما مردم و رهبرانشان بر مطالبه برحق خویش همچنان ایستاده‌اند.محقق فرهنگ عامه سیستان وتاریخ پژوه سیستانی با اشاره به تاریخچه اتفاقات قبل از روز 19بهمن1330 ونادیده گرفته شدن خواست به حق مردم سیستان که در اصل از دخالت های انگلیس وعمال او(که در اسنادتاریخی وابستگی علمیون به انگلیس به کرات ذکر شده است)به شدت برافروخته وعصبانی بودند؛روز نوزدهم بهمن‌ماه ۱۳۳۰ساعت هشت صبح، صندوق اخذ رأی توسط اعضای انجمن و احسانی رئیس انجمن شهر به حسینیه شهر آورده می‌شود و در یک کشمکش میان نیروهای محافظ و مردم صندوق می‌شکند و با آشکار شدن آرای از پیش نوشته شده، آتشی شعله‌ور می‌شود که زندگی احسانی رئیس انجمن شهر، کوثر فرماندار، بازرس قضایی به نام اشتری را می‌سوزاند و در این میان تعدادی از مردم هم توسط نگهبانان خانه امیرحسین خزیمه علم به شهادت می‌رسند.

شهر زابل به یک شهر جنگ‌زده دگرگون می‌شود و در ساعت ۱۲ظهر با حضور سردار محمدرضاخان پردلی در میدان شهربانی و اشاره او مردم میدان را ترک می‌کنند.

نتیجه حکومت نظامی برای سیستان و دستگیری ۵۴نفر از جمله رهبران مردم و صدور حکم اعدام برای آنان و اعزام به تهران است.حکم اعدام آیت ا..شریفی با پادرمیانی علمای طراز اول وآیت ا..کاشانی توسط دولت لغو می‌شود و آیت‌الله شریفی به زودی به سیستان برمی‌گردد اما سردار محمدرضاخان پردلی تا سال ۱۳۴۶خورشیدی در تهران تبعید است.

مدیربنیادفرهنگی نیمروز با اشاره به حقانیت مردم سیستان و مردمی بودن این خیزش اجتماعی برعلیه استبداد داخلی واستعمارخارجی خاطر نشان کرد: اگرچه بازرسان اعزامی از مرکز وابسته به دستگاه حکومت وجریان حاکم بودند ولی به دلیل آشکار بودن حقایق واینکه راهی برای کتمان حقیقت برای کسی باقی نمانده بود؛گزارش بازرسان قضایی اعزامی از تهران حق را به مردم می‌دهد و ریشه این قیام را بیداد سنگین علمیون و حکومتگران وابسته به آنان می‌داند.

محمدآذری یاداورشد: اگرچه قیام مردم سیستان درهم شکست وحکومت با مشت آهنین رهبران خیزش را زندانی کرد و هرچند قیام ۱۹بهمن سیستان و نهضت اصلاح طلبی دکتر مصدق وآیت ا..کاشانی درآن روزگار به ظاهر بدون نتیجه می‌ماند اما در نگاه داورانه تاریخی، یکی از فرازهای زندگی مردم ایران و سیستان است که کمتر به آن پرداخته شده و از سوی حکومتگران نیز دیده نشد.


اما این جریان دادخواهانه هیچ‌گاه از جوشش نایستاد تا در یک فرآیند درازمدت در انقلاب اسلامی به نتیجه رسید به باور بسیاری از مردم سیستان وبزرگان فرهنگی آن دیار همین قیام 19بهمن1330 بعدها زمینه ساز خیزش هایی شد که در آن شهیدان بزرگواری چون دانشجویان شهید باقری وشهید پهلوان در تهران توسط حکومت تیرباران شدند وحرکت های گاه وبیگاه مردم سیستان در حمایت از قیام قم وتبریز ومشهد و..سرانجام در طلیعه فجر انقلاب اسلامی به بار نشست وخیزش 19بهمن1330 سیستان با قیام حضرت امام خمینی در سال1342 وتلاش های مومنانه مردم سرزمینمان در برابر ظلم وجور واستبداد استمرار یافت وقوام وشدت گرفت و در چنین روزهایی در بهمن1357به بار نشست.

محمدآذری با گلایه از رسانه ها ومتولیان فرهنگی خاطر نشان کرد:بی شک چنین رخدادبزرگی که سالها قبل وهمسوبا اهداف قیام حضرت امام خمینی(ره) (مبارزه با استبداد واستعمار)وآن هم به رهبری یک عالم دینی مثل آیت ا..شریفی(ره) داماد آیت ا..قاضی(ره) از علمای بزرگ وطراز اول کشور؛از سویی تعلق داشتن به مردمانی مرزبان وپاسبان وطن که در طول تاریخ وطن دوستی واستکبار ستیزی وبیگانه ستیزی خویش را به اثبات رسانده اندنباید چنین مغفول وناشناخته باقی بماند واگر تلاش های فرهیختگان سیستانی در بنیادنیمروز دربرپایی نمایشگاه 19بهمن وانتشارمقالات متعدددر این زمینه در کنار پایان نامه استادجوان وکار ورجاوند استادجوادمحمدی خمک در چاپ وانتشار کتاب 19بهمن سیستان نبودشاید هنوز هم کسی از این رخداد بزرگ اجتماعی وسیاسی سرزمینمان مطلع نبود.وی خاطر نشان کرد: ضمن تشکر از اقدامات صورت گرفته از جمله اقدام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در زابل؛سیستانیها در سرتاسر ایران خواهان ثبت این روز بزرگ در تقویم فرهنگی کشور واستان سیستان وبلوچستان؛بعنوان نماد ونشانه ای از  استبدادستیزی وبیگانه ستیزی سیستانیها می باشند.