استان‎های شمالی کشور علاوه بر قطب گردشگری و جاذبه‎های نیز از این قاعده مستثنی نبوده و قابلیت‎های اقلیمی و طبیعی این استان، موید این مطلب است.

به گزارش کلاله خبر به نقل از فارس،تنوع محصولات در استان گلستان تا جایی رسیده است که اکنون در برخی از نقاط آن (بخش‎های کوهستانی علی‎آبادکتول) زعفران نیز کشت می‎شود.

در سال‎های گذشته این منطقه را «سرزمین طلای سفید» می‌نامیدند. هر چند امروزه سطح زیر کشت پنبه بسیار ناچیز است ولی تنوع محصولات در این سرزمین حاکی از حاصلخیزی خاک و داشتن ظرفیت بالا برای تولید و سرمایه‎گذاری‎های بیشتر در عرصه کشاورزی است.

اما با وجود چنین منابع حاصلخیز در عمل کشاورزی در استان پیشرفت چشمگیری نداشته است. نارضایتی کشاورزان از میزان درآمد، تبدیل کاربری زمین‎های کشاورزی به مسکونی، مهاجرت به شهرها و اجاره دادن زمین‎های کشاورزی، افزایش سهم کاری و نصفه کاری در روستاها و ... از دلایل کم رونق بودن کشاورزی در این استان سر سبز است.

گره کار کجاست؟ چرا با وجود چنین منابعی، کشاورزی رونق ندارد؟

دلایل بسیاری در عدم توسعه کشاورزی یا به عبارتی بحران در کشاورزی در استان متصور است که برخی از آنها ملی و برخی استانی و منطقه‎ای است که به بررسی اجمالی تعدادی از آنها می‎پردازیم:

الف) وابستگی روز افزون به کشورهای خارجی در تامین مواد غذایی

در سال 1391 بیش از 50 درصد نیازهای غذایی از خارج از کشور وارد شد. این بدان معناست که کشور ما یک کشور وارد کننده محصولات کشاورزی محسوب می‎شود.

با وجود این حجم بالا در واردات محصولات، ذائقه خوراکی مردم نیز تغییر می‎کند و در برخی محصولات نظیر چای اصلا محصول داخلی به منظور خرید و فروش کشت نمی‎شود، بلکه دولت فقط برای سرپا نگه داشتن این صنعت از محل یارانه‎ها، چایکاران را حمایت می‎کند. در سایر موارد هم واردات بی‎موقع محصولاتی نظیر شکر و برنج باعث ضرر و زیان جبران ناپذیر کشاورزان می‎شود.

ب) قیمت تضمینی محصولات در هاله‎ای از ابهام

در کشور ما قیمت تضمینی محصولات مشخص نیست و این دلالان و بازار هستند که نرخ را تعیین می‎کند. بنابراین کشاورزان - به جز در موارد خاص که مبلغ خرید تضمینی از سوی دولت اعلام می‌شود- کشت سایر محصولات را نوعی قمار می‎دانند که اگر بازار یاری کند، یک شبه ره 100 ساله را می‎پیمایند و در غیر این صورت، باید زمین را با محصول شخم کنند!

هر چند در مورد خرید تضمینی محصولات نیز شبهات زیادی وجود دارد که نمونه‎اش اعلام دو نرخ در مورد گندم در سال جاری بود که در نوع خود بی‎نظیر بود!

پ) کاهش رقابت‎پذیری محصولات

با افزایش قیمت بذر، کود و سم و سایر هزینه‎های جاری قیمت محصولات کشاورزی نیز در کشور افزایش می‎یابد که این عامل باعث از دست دادن بازار‎های جهانی می‎شود، چرا که قیمت تمام شده محصولات کشاورزی در اکثر کشورهای دنیا حتی همسایگان همتراز ما (پاکستان، ترکیه و ترکمنستان) پائین‎تر از قیمت تمام شده محصولات کشاورزی ما است و این گونه است که صادرات محصولات کشاورزی ما با چالش جهانی روبرو می‎شود.

ت) بحران مدیریت در منابع آبی کشور

با وجود احداث سدهای فراوان بر روی بسیاری از رودخانه‎های کشور، مشکل آب در کشور همچنان به عنوان یک معضل اساسی هم در بخش مصارف خانگی و هم در بخش کشاورزی و صنعت محسوب می‎شود. بیلان منفی استحصال آب با وجود تجدیدناپذیر بودن این مایه حیات زنگ خطر را در کشور به صدا در آورده است، تا جایی که کلانتری وزیر اسبق کشاورزی هشدار داده که تا 30 سال دیگر، بخش‎های وسیعی از کشور غیر قابل سکونت خواهد شد. این به مفهوم از بین رفتن تدریجی کشاورزی در بسیاری از نقاط کشور است.

استان گلستان هم از این قواعد کلی که بر کشاورزی کشور حاکم است، مستثنی نیست و بی‎شک تبعات منفی بحران مدیریت در کشاورزی در استان ما نیز نمایان است. اما علاوه بر مشکلات ذکر شده، نبود شاخص معین در حمایت از کشاورزی و صنعت کشاورزان این استان را با چالش اساسی مواجه کرده است و کار به جایی رسیده است که نه صنعت در این استان شکوفا می‎شود و نه کشاورزی!

علاوه بر این قطع بی‎رویه درختان در سال‎های اخیر منجر به بروز سیلاب‎های فصلی در استان می‎شود که باعث از بین رفتن محصولات کشاورزی زراعی و باغات استان می‎شود و یکی از دلایل عمده افت توسعه کشاورزی در استان محسوب می‎شود.

نبود یا کمبود صنایع تبدیلی از دیگر معضلات کشاورزان منطقه است که کشاورزان بالاجبار باید محصولات خود را با هزینه شخصی به سایر استان‎های کشور صادر کنند.

افزایش بی‎رویه ساخت و ساز در استان‎های شمالی به دلیل گردشگرپذیر و توریستی بودن شمال کشور باعث شده قیمت زمین در این استان‎ها افزایش یابد. بنابراین تغییر کاربری زمین‎های کشاورزی به مسکونی از دیگر آفت‎ها و معضلات کشاورزی در این استان محسوب می‎شود.

از دیگر معضلات کشاورزی در استان اجاره دادن زمین‎های کشاورزی یا نصفه کاری و سهم کاری است که به نوعی سنتی‌ترین مدل کشاورزی محسوب می‎شود. هر قدر تعداد افرادی که از یک زمین کشاورزی ارتزاق می‎کنند بیشتر باشد، نشانگر رشد منفی شاخص توسعه صنعت کشاورزی در آن ناحیه است.

البته موارد ریز و درشت دیگری در مورد کشاورزی استان وجود دارد نظیر کمبود سوخت، کمبود سیلو، مشکل برق‎دار کردن موتورهای چاه، فرسوده بودن تجهیزات و ادوات کشاورزی و ... که پرداختن به آنها از حوصله خوانندگان خارج است.

چاره کار چیست؟

آنچه مسلم است این است که کشاورزی یکی از اولویت‎های ایدئولوژیک ما در اوایل انقلاب بود و همواره شعارها و تلاش‎ها در خصوص خودکفایی در محصولات کشاورزی بوده و هست. اما با وجود قابلیت‎ها و استعدادهای اقلیمی در عمل کشاورزی در کشور حال و روز خوشی ندارد.

هر چند در سال‎های اخیر اقدامات مختلفی نظیر راه‎اندازی بورس محصولات کشاورزی صورت گرفت ولی این واقعیت که کشاورزی ما با کشاورزی دنیا فاصله زیادی دارد، یک واقعیت تلخ است.

انتخاب محصول سال

پیشنهاد می‎شود وزارت کشاورزی در ابتدای سال یک محصول را به عنوان محصول سال انتخاب کند و تمامی زیرساخت‎های لازم را در مورد توسعه آن محصول به خصوص – مثلا گندم- به صورت نرم‎افزاری و سخت‎افزاری فراهم کند و با کمترین هزینه در اختیار کشاورزان قرار دهد. از برگزاری کلاس‎های تئوری و عملی رایگان گرفته تا اصلاح نژاد بذر و اختصاص یارانه با کشتکاران آن محصول و سرکشی و اختصاص وام کم بهره یا بدون بهره. بی‎شک پیگیری این رویه و ساختار در انتخاب محصول سال در ابتدای سال، در سال‌های بعد زمینه‎های خودکفایی آن محصول و صادرات به بازارهای جهانی را فراهم خواهد کرد.

کشاورزی مدرن جایگزین کشاورزی سنتی

شاید به جرات بتوان گفتن هدر رفت منابع غذایی، آبی و انسانی در کشاورزی سنتی ما برابر با تامین غذای چند کشور اروپایی باشد. یکپارچه کردن زمین‎های کشاورزی و استفاده از روش‎های کشت منظم و مدرن و به کارگیری تجهیزات به روز در افزایش نرخ بهره‎وری زمین‎های کشاورزی تاثیر مستقیم دارد که این امر محقق نخواهد نشد مگر با تغییر نگاه مسئولان و مدیران عاملان بانک‎ها در اختصاص وام و تخصیص بودجه.

در خاتمه امیدواریم با تغییر رویکرد مسئولان در مواجهه با کشاورزی استان و همکاری کشاورزان در استفاده از شیوه‎های نوین کشاورزی شاهد توسعه کشاورزی در استان باشیم و این استان به عنوان یک قطب کشاورزی نه تنها در کشور بلکه در سطوح بالاتر معرفی شود.