آستيگماتيسم يك نقص خفيف و به راحتى قابل درمان انحناى چشم شماست. اين عارضه باعث تارى ديد مى شود.آستيگماتيسم هنگامى به وجود مى آيد كه لايه خارجى و شفاف جلوى چشم يعنى قرنيه و يا عدسى چشم كه درون چشم قرار دارد، انحنايش در يك جهت كمى متفاوت از انحنايش در جهت ديگر است. به اين ترتيب سطح قرنيه يا عدسى در بعضى نواحى مسطح تر يا منحنى تر از نواحى ديگر است. هنگامى كه قرنيه داراى اعوجاج باشد شما مبتلا به آستيگماتيسم قرنيه اى هستيد.

هنگامى كه عدسى داراى اعوجاج باشد آستيگماتيسم عدسى داريد. هر دو نوع آستيگماتيسم، تارى ديد ايجاد مى كند. اغلب موارد آستيگماتيسم ناشى از نايكنواختى انحناى قرنيه است.در آستيگماتيسم تارى ديد هم در فاصله نزديك و هم در فاصله دور وجود دارد. آستيگماتيسم معمولاً از هنگام تولد وجود دارد و ممكن است با دوربينى يا نزديك بينى تركيب شود. معمولاً اين عارضه ثابت مى ماند و در طول زمان بهتر يا بدتر نمى شود.بسيارى از افرادى كه داراى مقدار اندكى آستيگماتيسم هستند اين مقدار آن قدر زياد نيست كه نياز به عمل تصحيحى داشته باشيد.

• علائم و نشانه ها

علائم و نشانه هاى آستيگماتيسم شامل موارد زير است: ۱ _ اعوجاج در بخش هايى از ميدان بينايى ۲ _ تارى خطوط عمودى، افقى يا مايل

• علل

در چشم شما دو بخش وجود دارد كه مسئول متمركز كردن تصاوير هستند: قرنيه و عدسى. در چشم طبيعى اين عناصر كانونى كننده انحنايى يكدست مانند سطح يك توپ لاستيكى دارند. قرنيه و عدسى با داشتن چنين سطح منحنى همه شعاع هاى نور وارد شده به چشم را به يك ميزان خم مى كنند (مى شكنند) و يك تصوير متمركز واضح بر روى پرده حساس پشت چشم يعنى شبكيه ايجاد مى كنند.اما اگر انحناى قرنيه يا عدسى يكدست نباشد، شعاع هاى نور به طور يكسان نمى شكنند، در اين حالت شما دچار خطاى انكسار نور هستيد. آستيگماتيسم يكى از اشكال مختلف خطاهاى انكسار نور در چشم است. در آستيگماتيسم، قرنيه يا عدسى در يك جهت انحناى بيشترى از جهت ديگر دارد.

آستيگماتيسم تصحيح نشده باعث تارى ديد مى شود. در اين حالت تارى ديد در يك جهت _ افقى، عمودى يا مايل _ بيش از جهت ديگر وجود دارد. آستيگماتيسم ممكن است در تركيب با ساير خطاهاى انكسارى مثل نزديك بينى يا دوربينى رخ دهد: در نزديك بينى (ميوپى) انحناى قرنيه بيشتر از حد عادى است يا كره چشم درازاى بيش از حد طبيعى دارد. در نتيجه شعاع هاى نور به جاى آنكه دقيقاً روى شبكيه متمركز شوند در جلوى شبكيه به هم مى رسند و اشياى دور تصويرى مبهم خواهند داشت.

در دوربينى (هيپروپى) انحناى قرنيه كمتر از حد عادى است يا كره چشم طول كمتر از حد طبيعى دارد در نتيجه حالت عكس نزديك بينى رخ مى دهد. نور در پشت چشم متمركز مى شود و تصوير اشياى نزديك تار مى شود اما ديد دور عادى باقى مى ماند.

در اغلب موارد آستيگماتيسم از هنگام تولد وجود دارد. ممكن است آستيگماتيسم در نتيجه وارد شدن آسيب به چشم بيمار يا جراحى رخ دهد. آستيگماتيسم با مطالعه در نور كم يا تماشاى تلويزيون از فاصله نزديك بهتر يا بدتر نمى شود.

• چه هنگامى بايد به چشم پزشك مراجعه كرد

اگر درجه آستيگماتيسم چشم شما آن قدر باشد كه در كارى كه مى خواهيد انجام دهيد اختلال ايجاد كند يا اگر كيفيت بينايى تان مانع رضايت شما از نحوه فعاليت هايتان است، به چشم پزشك مراجعه كنيد. چشم پزشك درجه آستيگماتيسم شما را تعيين مى كند و در مورد اينكه چه روشى را براى تصحيح بينايى تان انتخاب كنيد به شما مشاوره خواهد داد.تغيير درجه آستيگماتيسم چشم در طول زندگى اگر اصولاً رخ دهد، بسيار تدريجى و كند است. انجام معاينات منظم چشم، راه مناسبى براى شناسايى تغييرات حدت بينايى است تا در صورت لزوم عينك يا لنز تماسى براى شما تجويز شود يا شماره آنها تصحيح شود.يك فرد بزرگسال سالم بايد تا ۵۰ سالگى هر سه تا پنج سال يك بار معاينه چشم انجام دهد. پس از ۵۰ سالگى بايد فواصل معاينات كمتر شود. اگر دچار مشكلات انكسارى مانند آستيگماتيسم هستيد هر دو سال يك بار به هر تعدادى كه چشم پزشكتان توصيه مى كند، به او مراجعه كنيد.

• تشخيص بيمارى

چشم پزشك شما ممكن است از ابزارهايى كه در زير مى آيد براى معاينه چشم شما استفاده كند.

•قرنيه سنج (Keratometer) چشم پزشك در قرنيه سنجى با استفاده از دستگاهى به نام قرنيه سنج يا كراتومتر ميزان و جهت گيرى آستيگماتيسم قرنيه اى را با اندازه گيرى ميزان نور منعكس شده از سطح قرنيه مشخص مى كند.

•كراتوسكوپ و ويدئوكراتوسكوپ اين ابزارها براى تشخيص و تعيين مقدار انحناى سطح قرنيه در صورت وجود آستيگماتيسم مورد استفاده قرار مى گيرند. كراتوسكوپ حلقه هاى نورانى را روى قرنيه مى افكند. سپس انعكاس اين حلقه هاى نورانى روى قرنيه از طريق كراتوسكوپ مورد مشاهده قرار مى گيرد و برحسب شكل و فواصل اين حلقه ها مى توان ميزان آستيگماتيسم قرنيه را محاسبه كرد. با اتصال كراتوسكوپ به يك دوربين ويدئويى، ويدئوكراتوسكوپ ساخته شده است، كه با آن مى توان تصوير قرنيه را روى يك صفحه تلويزيونى ديد. ويدئوكراتوسكوپ رايج ترين وسيله مورد استفاده براى تعيين مقدار انحناى سطح قرنيه در آزمونى است كه مكان نگارى (توپوگرافى) قرنيه ناميده مى شود.

• درمان

هدف درمان آستيگماتيسم تصحيح انحناى نايكنواخت قرنيه است كه باعث تارى ديد مى شود. درمان شامل تجويز عدسى هاى تصحيح كننده به صورت عينك يا لنز تماسى يا انجام جراحى تصحيحى مى شود.

۱ _ اصلاح ديد با تجويز عدسى تصحيح كننده

استفاده از عدسى هاى تصحيح كننده اثر ناشى از انحناى نايكنواخت قرنيه را برطرف مى كند. عدسى تصحيح كننده ممكن است به صورت لنز تماسى يا عينك باشد.

• لنزهاى تماسى: لنزهاى تماسى هر دو آستيگماتيسم هاى قرنيه و عدسى چشم را تصحيح مى كنند. انواع مختلفى از لنزهاى تماسى در دسترس است: لنزهاى سخت، لنزهاى نرم، لنزهاى يك بارمصرف، لنزهاى با كاربرد طولانى مدت، لنزهاى دوكانونى، لنزهاى سخت نفوذپذير نسبت به اكسيژن و.... با چشم پزشكتان در مورد اينكه كداميك از اين انواع مختلف لنز براى شما مناسب تر است، مشاوره كنيد. يك شيوه ديگر استفاده از لنز تماسى براى تصحيح آستيگماتيسم روش ارتوكراتولوژى يا Ortho-K است. در اين روش شما چندين ساعت در روز لنز تماسى سخت به چشم مى گذاريد تا انحناى قرنيه تان تصحيح شود. در روزهاى بعد سپس تعداد ساعات استفاده از لنز تماسى كاهش مى يابد و در حدى كه شكل جديد قرنيه حفظ شود، انجام مى شود. البته اگر مدتى استفاده از اين روش را قطع كنيد، قرنيه چشم دوباره به شكل اولش بازمى گردد.

• عينك: در مواردى كه به دلايل مختلف استفاده از لنز تماسى از جمله ترجيح بيمار امكانپذير نيست، انواع مختلف عينك مى تواند جانشين مناسبى براى لنز تماسى باشد.

۲ - جراحى براى تصحيح عيوب انكسارى

در روش جراحى به شكل دهى مجدد به سطح قرنيه، آستيگماتيسم تصحيح مى شود. دو روش عمده جراحى براى تصحيح عيوب انكسارى وجود دارد:

•روش جراحى ليزيك LASIK)): در روش ليزيك (مخفف كلمه Laser-assisted insitu Keratomileusis) چشم پزشك با وسيله اى به نام »ميكروكراتوم» برشى باريك و حلقوى روى قرنيه ايجاد مى كند. سپس جراح لايه بريده شده را بلند مى كند و با استفاده از «ليزر اكسايمر» قرنيه را در زير اين لايه براى تصحيح عيب انكسارى تراش مى دهد.سپس لايه برداشته شده به جاى اصلى خود بازگردانده مى شود بدون آنكه نيازى به بخيه زدن وجود داشته باشد. ليزر اكسايمر برخلاف ساير انواع ليزر حرارت ايجاد نمى كند.اين روش معمولاً بدون درد وناراحتى پس از عمل است و خطر ايجاد لك واسكار قرنيه پايين است.بررسى ها نشان داده اند در ۹۷ درصد موارد بيماران در اولين روز پس از عمل ديد كامل را به دست مى آورند.

• روش برش قرنيه براى تصحيح انكسار نور :(PRK) جراح در روش (Photorefractive Keratectomy) در اين روش لايه محافظتى بيرونى قرنيه را با استفاده از «ليزر اكسايمر» برمى دارد و سپس انحناى قرنيه را تغيير مى دهد.اين عمل يك تا دو دقيقه طول مى كشد و در ضمن آن چشم با قطره بيحس كننده بيحس مى شود وبا يك بالاكشنده پلك چشم باز نگه داشته مى شود.

پس از عمل يك لنز تماسى براى بانداژ روى چشم قرار مى گيرد.ممكن است ناراحتى مختصرى در يكى دو روز بعد از عمل وجود داشته باشد تا لايه بيرونى قرنيه ترميم شود.روش هاى LASIK و PRK براى تصحيح ميزان كم تا متوسط آستيگماتيسم در افرادى كه دچار نزديك بينى هم هستند، مناسب هستند.نتايج عمل در افرادى كه علاوه بر آستيگماتيسم دچار دوربينى هم هستند، آن قدرها خوب نيست.

روش هاى LASIK و PRK جايگزين روش «برش شعاعى قرنيه» (radial keratomy) شده اند كه براى اولين بار در دهه ۱۹۷۰ ميلادى ابداع شد. روش «برش شعاعى قرنيه» در سال هاى دهه ۱۹۸۰ جذابيت خود را از دست داد، چرا كه برخى از افرادى كه تحت اين عمل جراحى قرار مى گرفتند پس از جراحى و كسب نتايج خوب ابتدايى، بعدها دچار نزديك بينى پيشرونده مى شدند. در روش برش شعاعى قرنيه، برش هاى متعددى به طور شعاعى، مانند پره هاى چرخ، روى قرنيه داده مى شود تا انحناى قرنيه كاهش يابد. در روش ليزيك ممكن است در برش لايه يا قرار دادن دوباره آن پس از جراحى مشكل به وجود آيد.

اين عارضه ممكن است در ۱ تا ۲ درصد موارد رخ دهد. همچنين در برخى افراد شكل چشم به نحوى است كه براى انجام عمل ليزيك مناسب نيست. در روش PRK لايه سطحى سلول هاى قرنيه پيش از عمل برداشته مى شود حدود ۴ روز طول مى كشد تا اين لايه مجدداً رشد كند. در اين مدت يك بانداژ روى چشم قرار داده مى شود كه ممكن است ناراحت كننده باشد و واضح شدن ديد هم با تاخير صورت مى گيرد. معمولاً در اين روش هر چشم جداگانه با فاصله چند هفته مورد عمل قرار مى گيرد. بهبودى كامل ممكن است ۳ تا ۴ ماه طول بكشد. در مقابل در روش ليزيك معمولاً هر دو چشم در يك زمان عمل مى شوند و واضح شدن يك ديد ممكن است در يك روز به دست آيد./ایران سلامت ترجمه زهرا عباس پور تميجانى